ΔΙΑΤΗΡΗΤΕΑ ΜΝΗΜΕΙΑ

Η Κατακόμβη

Στο κέντρο της πόλης κoντά στη Β.Α. γωνία της κεντρικής πλατείας βρίσκεται η κατακόμβη – υπόγεια νεκρική κρύπτη – του Αγίου Αθανασίου, πιθανόν αρχαίος ναός, που αποκαύφθηκε τυχαία πριν από πολλά χρόνια.

Η παράδοση λέγει ότι, κατά τον αλωνισμό με ζώα, το πόδι ενός αλόγου χώθηκε σε μια τρύπα. Έσκαψαν και αποκαλύφθηκε η κατακόμβη, της οποία το χωμάτινο δάπεδο είναι 4,00μ. περίπου κάτω από την επιφάνεια του εδάφους.

Αυτό πρέπει να έγινε προ του 1840, γιατί στη συμβολαιογραφική πράξη αρ.151 της 24^ης Αυγ. Αναφέρεται «ερείπιον εκκλησίας του Αγίου Αθανασίου Χαμ’αθανάσιον καλούμενον…». Σήμερα ονομάζεται «Χαμαϊθανάης».

Εικοσιτρία σκαλοπάτια οδηγούν από Δυτικά τον επισκέπτη στο εσωτερικό της κρύπτης, που χωρίζεται με τόξα σε τρία μέρη. Το μεσαίο είναι μεγαλύτερο με οροφή ημισφαιρικού θόλου και ύψος 3,5μ. Τα δύο άλλα μέρη έχουν οροφή ελλειψοειδούς θόλου και ύψος 3,00μ. στις τέσσερες πλευρές υπάρχουν κόγχες ανάβαθες, υπερυψωμένες από το δάπεδο κατά 30-35 εκατ. Στη βόρεια και νότια πλευρά υπάρχουν από δύο κόγχες, στην ανατολική τρεις, με τη μεσαία μεγαλύτερη και υπερυψωμένη κατά 80 εκατ. και στη δυτική δύο, μεταξύ των οποίων υπάρχει πόρτα εισόδου. Οι κόγχες έχουν επιχρησθεί με ασβέστη, με αποτέλεσμα να καλυφθούν οι χονδρές γραμμές από μπλε και κόκκινο χρώμα που υπήρχαν προ του 1940 σε σχήματα διάφορα.

Οι τοίχοι και η οροφή είναι χτισμένοι με συμπαγή τούβλα και ασβέστη. Η κρύπτη έχει σχήμα ορθογώνιο με διαστάσεις 6,20μ. χ 2,80μ. Εντός της κρύπτης υπάρχουν δύο πωρόλιθοι, ο ένας διαστάσεων 65χ44χ26 εκατ. και ο άλλος κυλινδρικός με ύψος και διάμετρο 40 εκατ. με ορθογώνιο εγκοπή στο άνω μέρος του, για την υποδοχή ξυλοδοκού. Τέτοιοι πωρόλιθοι ήταν συνήθεις στην Αταλάντη για να υποβαστάζουν υπόστεγα, χαγιάτια κ.λπ.

Με το Π.Δ. 23 Ιαν. 1930, ΦΕΚ 30/Α/29 Ιαν. 1930, κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο ο υπόγειος Ναός στην Αταλάντη, γνωστός με το όνομα «Χαμαϊθανάσης».